Biologische wijn, sulfiet en keurmerken: wat jij moet weten

Ik dacht altijd dat biologische wijn gezonder en natuurlijker was. Minder sulfiet, minder hoofdpijn, toch? Als er een biologisch label op de fles staat, dan is het niet alleen goed voor de natuur, maar ook voor je lijf. Gegarandeerd de minste chemische middelen, de minste toevoegingen, en dus het gezondst.

Maar klopt dat beeld eigenlijk wel? Ik ontdekte al snel dat we hier twee verschillende dingen door elkaar halen. En dat is niet gek. Veel wijnliefhebbers, vooral beginners, zien een biologisch keurmerk en denken meteen aan kwaliteit. Of aan een gezonder product. Maar wat zegt zo’n keurmerk nu precies? En wat zegt het vooral niet?

Laten we eerst goed het verschil uitleggen tussen wijnbouw en wijnmaken.

Stap 1: Hoe groeien druiven in de wijngaard?

Biologische en biodynamische wijnbouw gaan over hoe de druiven worden geteeld. Dus: hoe groeien en rijpen de druiven in de wijngaard? Dat gebeurt zonder kunstmest, zonder synthetische bestrijdingsmiddelen, en met veel aandacht voor biodiversiteit en bodemgezondheid. Hier gelden strikte Europese regels. De wijnboer moet zich daaraan houden én een certificaat behalen.

Belangrijk: dit gaat puur over het werk op het land. Over wat er voor de oogst gebeurt.

Stap 2: Hoe wordt de wijn gemaakt?

Na de oogst begint het volgende proces: vinificatie. Dat betekent simpel gezegd: het maken van wijn. Hierbij bepaalt de wijnmaker hoe het sap wordt vergist, hoe lang de wijn rijpt, en of er stoffen worden toegevoegd.

Of je nu biologische druiven gebruikt of niet: tijdens de vinificatie kan alsnog sulfiet worden toegevoegd. Ook een biologische wijn kan dus uiteindelijk een ‘hoofdpijnwijn’ zijn, als je daar gevoelig voor bent.

Wat is sulfiet precies?

Sulfiet is een conserveermiddel. Het zorgt ervoor dat de wijn stabiel en houdbaar blijft. Het beschermt tegen oxidatie en ongewenste bacteriën. Voor de meeste mensen is sulfiet niet gevaarlijk. Maar sommige mensen, bijvoorbeeld astmapatiënten, zijn er gevoelig voor. Wil je hier meer over weten? Lees dan de uitleg van de European Food Safety Authority (EFSA).

Belangrijk om te weten: sulfiet ontstaat ook vanzelf tijdens de gisting. Zelfs als een wijnmaker geen sulfiet toevoegt, bevat wijn toch altijd sulfiet. Een sulfietvrije wijn bestaat dus niet.

Stap 3: Begrijp het verschil tussen bio, biodynamisch en natuurwijn

Veel mensen gooien deze termen op één hoop. Maar ze betekenen iets anders.

• Biologische wijn: Gemaakt van druiven die volgens biologische richtlijnen zijn geteeld. De wijnbouwer mag bestrijdingsmiddelen gebruiken, maar minder dan bij conventionele wijn.
• Biodynamische wijn: Dit gaat een stap verder. Biodynamische boeren werken met speciale preparaten (bijvoorbeeld hoornmest), volgen een holistische filosofie en oogsten soms zelfs op basis van maanstanden. Het belangrijkste keurmerk hiervoor is Demeter.
• Natuurwijn: Dit is een aparte categorie. Natuurwijnmakers grijpen zo min mogelijk in tijdens het wijnmaken. Ze voegen nauwelijks sulfiet toe. Deze wijnen zijn vaak levendiger en wilder van smaak, maar ook gevoeliger voor fouten. Meer weten? Kijk bij RAW WINE, een internationale natuurwijncommunity. Of kijk deze aflevering van de Keuringsdienst van Waarde:

Maakt een biologisch keurmerk verschil voor sulfietgehalte?

Niet altijd. Een biologisch keurmerk zegt vooral iets over de wijngaard, niet over wat er in de kelder gebeurt. Ook biologische wijnen kunnen sulfiet bevatten. Maar hier komt een belangrijk punt: goede wijnboeren (zowel biologisch, biodynamisch als conventioneel) streven er vaak zelf al naar om zo min mogelijk troep toe te voegen. Niet omdat het moet, maar omdat ze weten dat overmatige toevoegingen de wijn kunnen schaden. Het doodt de pure smaak van de druif.

Volgens het bekende Larousse Wijnwijzer-boek is het zelfs een soort eer voor de wijnmaker om zo puur mogelijk te werken. De kunst is om de smaak van de druif en het terroir (de unieke combinatie van bodem, klimaat en ligging) door te laten klinken in de fles. Veel ambachtelijke wijnmakers zien de meerwaarde van een keurmerk niet, omdat ze toch al puur willen werken. Voor hen is dat geen marketingtruc, maar een vanzelfsprekend onderdeel van vakmanschap.

Sterker nog, sommige van de beste wijnen ter wereld hebben helemaal geen keurmerk. Dat betekent niet dat ze minderwaardig zijn. Integendeel: het laat juist zien dat goed gemaakte wijn niet afhangt van een logo, maar van de keuzes en passie van de maker.

Regionale verschillen: waar komt je wijn vandaan?

De herkomst van de wijn speelt ook een rol. Want niet elk wijngebied werkt hetzelfde.

• Zuid-Europa (Frankrijk, Spanje, Italië): Hier werken veel traditionele wijnmakers die overstappen op biologisch of biodynamisch. Vaak gebruiken ze keurmerken, en vaak ligt het sulfietniveau iets lager dan in de conventionele productie. Wil je hier meer over lezen? Bekijk de Europese wijntrends bij Rabobank.
• Zuid-Amerika (Chili, Argentinië): Hier is veel wijnproductie gericht op export. Sommige wijnmakers werken biologisch, maar niet altijd met een officieel Europees label. Het sulfietgebruik verschilt per wijnmaker. Meer achtergrond vind je bij Wines of Chile.
• Nieuwe Wereld (VS, Australië, Zuid-Afrika): Hier vind je zowel grote conventionele producenten als vernieuwers die met natuurwijn werken. Het sulfietgehalte varieert sterk. Kijk voor meer informatie bij Wine Australia.

Waarom halen slijters biologische wijn uit de schappen?

Volgens het artikel van EenVandaag speelt er meer dan alleen een prijsverschil. Slijters vertellen dat ze voor het biologisch label zelf óók geld moeten betalen, zelfs als de producent al gecertificeerd is. Als de slijter niet betaalt, mogen ze de wijn niet als biologisch verkopen en moeten ze het label zelfs doorkrassen. Dit levert verwarring op bij de klant én extra werk voor de slijter.

Daarnaast geven slijters aan dat de consument vaak niet goed weet wat het keurmerk inhoudt. Veel mensen denken dat biologisch hetzelfde is als gezonder, of dat het altijd betekent dat er geen sulfiet in zit. Hierdoor zijn klanten niet bereid om meer te betalen voor zo’n keurmerk, terwijl de kosten aan de inkoopkant juist oplopen. Sommige slijters besluiten daarom om biologische wijnen simpelweg niet meer aan te bieden als ‘biologisch’. Niet omdat de wijnen slecht zijn, maar omdat het economisch niet meer uit kan.

Het biologische keurmerk schiet bij wijn zo zijn doel voorbij. Je kunt biologisch verbouwen en met zo min mogelijk sulfiet en andere toevoegingen wijn maken, en deze zonder keurmerk aanbieden. Het is de kunst van de consument (en wellicht wijnadviseurs) om meer onderzoek te doen naar de herkomst van de wijn en het vakmanschap van de maker te waarderen – zonder meer uit te hoeven geven voor het keurmerk.

Mijn advies als wijnliefhebber

Als ik zelf een fles wijn koop, kijk ik niet alleen naar het label. Zeker bij wijn is het belangrijk om het verhaal achter de wijn te kennen. Uit welke streek komt de wijn? Wat zijn de standaarden? Wie heeft wijn gemaakt? Hoe werkt de producent? Daarvoor zoek ik op social media de wijnboer op of vertrouw op de kennis van mijn tussenpersoon die zelf op deze wijngaard is geweest. Prijs is niet altijd de beste indicatie, proeven blijft het leukst.

Wil jij dat ook ontdekken? Boek dan een proeverij bij Wijnrelatie. Daar proef je het verschil zelf. En geloof me: dat is veel aangenamer dan alleen maar etiketten lezen.